Cumprimos o prometido
... El crera que ela non o escoltaba, mais Carme escoitárao, e independentemente dela, Moyano, dende a súa palidez leitosa, co rostro enmarcado por unha negra e sedosa barba rabínica, censurouna cunha acre mirada muda. Pero xa nada volveu a ser tan tenso como antes. As barbas de Moyano e a súa palidez de morto cadraban ben no velorio. En cambio o guecho albino de Valen, detonaba. “Cando mo dixeron non podía crelo. Se o vin onte”. Carme inclinábase e bicábaa nas dúas meixelas. En realidade non se bicaban, cruzaban estudadamente as cabezas, primeiro do lado esquerdo, logo do dereito e bicaban ao aire, pode que a algún cabelo desmandado, de xeito que unha e outra sentiran o estalar dos bicos pero non a súa efusión.. “Pero se eu mesma. Onte pola noite ceou como se tal cousa e leu ata as tantas. E esta mañá, xa ves. Como ía imaxinar eu unha cousa así?” As barbas de Moyano cadraban perfectamente co ambiente. E a súa cute cerúlea, mirrada, de home estudoso. Era o único que Carme podía agradecerlle. “Impórtache que pase a velo?” “Ao contrario, muller”. “O dito, Carme”. E as dúas mulleres cruzaban as cabezas, primeiro do lado esquerdo, logo do dereito e bicaban o aire, o baleiro, pode que algún cabelo solto, de xeito que ambas as dúas sentisen o efluvio dos bicos pero non a súa calor. “Nunca vin un morto semellante, prométocho. Non perdeu sequera a cor”. E Carme experimentaba unha fachendosa vaidade do morto, como se o fabricara ela coas súas propias mans. Como Mario ningún, era o seu morto; ela mesma o manufacturara. Pero Valen resistíase: “prefiro recordalo vivo, xa ves”. “ Advírtoche que non impón o máis mínimo”. “Aínda que sexa así”. E o mesmo Menchu, pero ela era a súa filla e non tiña outro remedio. Ao volver do colexio, axudada por Dora, obrigáraa a entrar e forzáraa a abrir as pálpebras que ela se obstinaba en pechar. “Muller, déixaa , se aínda é una nena”. “É a súa filla e vai agora mesmo porque llo mando eu”. Unha histérica. Menchu portárase como unha histérica.
-Cría corvos.
-Déixao, Menchu; reláxate, anda; fai o posible por relaxarte. Non penses en nada agora.
A maior parte eran vultos escuros cuns ollos avultados, miméticos. Uníaos –unha difusa responsabilidade, un sentimentalismo acomodaticio e un afán larpeiro por apreixala –a ela, a –Carme- con dedos e cos beizos. Chagaban perplexos con gana de despachar pronto. “Cando mo dixeron non o podía crer, se o vin onte”. “Pobre Mario, tan novo!. O guecho albino de Valentina detonaba como un trallada. Tamén detonaban os libros, detrás do cadaleito, cos lombos brillante, vermellos, verdes, marelos. Cando os mozos de Carón marcharon, ela estivo volvendo un a un, pacientemente, todos os de cubertas rechamantes que sobresaían do crespón negro. Ao rematar, sentiuse estrañamente compracida e cos dedos cheos de po.
-“O dito”; “Saúde para encomendalo a Deus”. Despois de todo fixo ben en mandar a Bertrán para a cociña. Un bedel non debe estar nunca onde estean os catedráticos. E logo, a escena. Antonio pasara un mal trago pola súa culpa. Por que irán os xordos a estas cousas? Antonio só dixo: “Morren os bos e quedamos os malos”, e, en realidade non o dixo; musitouno, pero Bertrán dixo: “Como di?” e Antonio repetiuno outra vez, baixiño, mirando antes, suspicazmente aos lados, e Bertrán levantou os ombros e a voz e dixo: “se non lle entendo” e poñía por testemuña á concorrencia e Antonio miraba ao cadáver e, despois ao acompañamento, pero dixo o mesmo unha e outra vez, levantando progresivamente a voz, mentres nos grupos se ía facendo o silenzo, de xeito que cando berrou, “que quedamos os malos e morren os bos!. E Bertrán respondeu: “Ah, non o entendía, perdoe!”, todo o mundo se deu por informado.
De Cinco horas con Mario
Algo cambiou de sitio no abdome de Cecilio Rubes. Pensou: “Maldito. Está resentido”. Sorriu, porén. A amabilidade do xeneral deixaba aínda unha vaga esperanza. Dixo:
- É un rapaz moi nervioso, asegúrocho.
O xeral sorriu con amargura:
-Que pensarás se che digo que o meu fillo asustábase dos ratos, Rubes? Iso non importa. Cando hai que ser home, hai que ser home e xa está. Prado di: O valor non consiste en non sentir medo, senón en comelo”. É unha grande verdade. Comprenderás que o meu fillo tampouco era parvo e puiden buscar para el “un sitio tranquilo”. Non o fixen entón por el, porque entendía que a súa obriga era ir ao fronte e non o farei, agora, polo teu fillo, porque a conciencia botaríamo na cara.
Cecilio Rodes axitouse. Pasou a man acolchada pola fronte. Pensou dicir: “O teu fillo era militar era o seu deber e para iso cobraba”, mais contivo o impulso. Dixo só:
-Entón non me das ningunha esperanza?
O xeneral ergueuse:
-Síntoo, Rubens, síntoo moito, creme. Conta comigo para todo menos para iso. Outra cousa sería atropelar os meus principios e os principios son algo sagrado para min.
Acompañouno á porta. Rubens pensaba: “Quere que maten ao meu fillo e a todos os fillos porque el perdeu ao seu. Ben. Non me fai falta! Que se deite co seu egoísmo.
De Mi idolatrado hijo Sisi
- Pai, Xermán morreu.
E Paco, o ferreiro, tivo que sentarse a pesar do grande e forte que era, porque a impresión deixábao atordado. Dixo, logo, como se loitase contra algo que o enervara:
-Os homes fanse, as montañas xa están feitas.
O Bosta dixo:
-Que queres dicir, pai?
-Que bebades!- dixo Paco, o ferreiro, case furioso, e estendeu a bota de viño.
As montañas tiñan un cariz entebrecido e como de loito aquela tarde e os prados e as calexas e as casas do pobo e os paxaros e os seus acentos. Entón, Paco, o ferreiro, dixo que eles os dous tiñan que encargar unha coroa fúnebre á cidade como homenaxe ao amigo perdido e foron á casa das Lepóridas e encargárona por teléfono. A Camila estaba chorando tamén ......
De El camino
Ao día seguinte acompañou ao tío Felipe Neri á mercería. Na traseira da tenda dominaba un fedor especial, como de esterco perfumado, mais as caixas de cartón estaban en orde e, en aparencia, tamén os andeis. Porén ao abrir a porta de comunicación co establecemento, aquel cheiro difuso, xa decididamente nauseabundo, acentuouse e, nada máis pulsar a chave da luz, Gervasio divisou os perfís dos seus tíos por riba do mostrador, nus, a escarrancha pernas sobre a moto, na mesma actitude deportiva na que acostumaba a velos polas rúas da cidade. Tío Adrián (as mans amarradas aos puños de goma por tiras de esparadrapo, unha cuña de cartón sostendo en alto a súa cabeza, o sombreiro no curuto como un solideo e a fronte perforada dun balazo) reclinábase sobre o guiador e, detrás del, inmóbil (un burato negro no cello, os dentes amarelos ao aire) o tío Norberto, cunha bandeira nacional ao ombro. Escoitou a voz atribulada do tío Felipe Neri: “Meu Deus!”, mais el xa dera a volta ao mostrador e contemplaba o macabro cadro sen obstáculos. En contra da súa apreciación inicial, os mortos non estaban nus. Tío Adrián vestía unhas braguiñas de puntilla azul claro e un sostén a xogo, cinguindo o seu peito esquelético, e tío Norberto análoga indumentaria mais de cor rosa. Xuntos compoñían un cadro plástico de museo de cera; dúas momias amarelas, cuxos dentes prominentes debuxaban un xesto de ferocidade inútil.
De Madera de héroe
Amordazado e esposado o bacharel, os penitentes divididos en dous grupos, separáronse ao pé do taboado, os indultados, formados e flanqueados polos familiares da Inquisición, comezaron o camiño de volta ao cárcere, entre barreiras, con sambenitos aspados e velas verdes prendidas, mentres os condenados a morte, con cordeis infamantes ao colo, en sinal de menosprezo, ían empolicándose, un a un, aos burros preparados para o caso,dende o último relanzo da escaleira para dirixirse ao cadafalso, polo angosto camiño que abrían os soldados entre a multitude, colocando horizontalmente as súas bisarmas. O primeiro en subir ao asno foi o Doutor, detrás frei Domingo de Rojas e cando Cipriano Salcedo se dispoñía a facelo albiscou ao seu tío Ignacio enloitado e nervioso, conversando con familiares e alguacís ao pé da escaleira. Cipriano vacilou ao velo tan próximo. Coa cabeza alta, sorrindo, quixo darlle a paz mais o seu tío dirixiuse ao familiar que conducía a burriña sen reparar nel,apartouno da procesión e colocou no seu lugar a unha muller de certa idade, cun gracioso tocado alemán na cabeza, sinxela e fina de corpo, agraciada a face. A muller achegouse a Salcedo cos ollos cheos de bágoas e acariñoulla a barbada meixela con tenrura:
-Meu neno -dixo- Que fixeron contigo?
Cipriano ergueu a cabeza, buscou o eixo visual e, a pesar do tempo transcorrido, recoñeceuna axiña. Non puido falar , mais tratou de coller a súa man, de mostrarlle dalgunha maneira o seu cariño, pero separounos unha vaga da multitude. Dous forzudos auxiliares subírono no lombo dun burriño rúan mentres o Doutor e frei Domingo iniciaban a marcha polo angosto corredor entre os soldados. Un garda palmeou a anca do burro que conducía a Cipriano e este apertou os xeonllos contra a montura, vacilante, e dende a súa posición preeminente morou con tenrura á doce figura que o precedía. Docilmente Minervina tiraba da renda e choraba en silenzo.
De El hereje
